ژانر فانتزی و
ژانر فانتزی و دنیای بازی
“به قلم علی زراعتپیشه”
جادوگران، اِلفها ( Elves )، اژدهاها و ترولها ( Trolls )؛ اینها موجوداتی هستند که دنیای فانتزی ( Fantasy ) را میسازند و داستانهای مشهوری چون ارباب حلقهها ( The Lord of the Rings ) اثر جان تالکین و آلیس در سرزمین عجایب ( Alice in Wonderland ) اثر لوییس کارل را به وجود میآورند. با این حال، شناسایی عناصر مشترک میان داستانهای فانتزی مختلف، بسیار آسانتر از یافتن تعبیر یا تعریفی مناسب برای این ژانر ادبی است. در عمل، به راحتی میتوان فانتزی را از سایر ژانرهای ادبی متمایز کرد. در دنیای فرهنگ و ادب، همگان آن را میشناسند و کتابفروشیها قفسههای خاصی را به آن اختصاص میدهند. در دنیای بازیهای رایانهای نیز هر بازیباز فرق میان ندای وظیفه و دیابلو را میداند؛ اما در تئوری، بیان دقیق اینکه چرا یک داستان یا بازی فانتزی است، کار آسانی نیست. همچنین بیان تفاوت میان فانتزی و ژانرهای ادبی دیگر، مثل ترسناک، علمی تخیلی و حماسی چالشبرانگیز است.
در ابتدا باید دانست فانتزی، سبکی چندرسانهای است. به این معنا که در هنر، سینما و همچنین بازیهای رایانهای کاربرد دارد. به عنوان مثال از روی سهگانه ارباب حلقهها تاکنون فیلمها و بازیهای بسیاری ساخته شده است. این داستان حتی به نقاشی و بازهای تختهای ( Board Games ) نیز تبدیل شده است. با این وجود عاملی که تمام این رسانهها را به هم مرتبط میکند، روایت افسانهای سبک فانتزی است. یک بازی که کوتولهای ( Dwarf ) با ریش بلند و تبر به دست را به تصویر میکشد، به سرعت دنیای فانتزی را به ذهن تماشاگر القا میکند زیرا روایت فانتزی از قبل ذهن بازیباز را با این موجود خیالی آشنا کرده و به او نشان داده است که دنیای فانتزی پر است از موجوداتی مثل دیوها، اِلفها و کوتولهها. همین موضوع باعث شده است تا صنعت بازیهای رایانهای تا حد زیادی انرژی خود را صرف ساخت بازیهای فانتزی کند و علاقهمندان این ژانر ادبی را به خود جلب نماید.
همان طور که گفته شد، فانتزی، روایتی افسانهای دارد و همین است که آن را از سبکهای غیر افسانهای جدا میکند. دقیقاً همین روایت افسانهای باعث میشود تا نتوان آن را از سایر سبکهای افسانهای مثل سبک علمی-تخیلی یا حماسی متمایز کرد. باید دانست که عواملی مثل موجودات افسانهای، جادو و نبرد میان خیر و شر باید به وفور در داستان یا بازی وجود داشته باشد تا بتوان آن را فانتزی نامید. اینها نباید بخش کوچکی از داستان را تشکیل دهند. به عنوان مثال وجود یک جادوگر در بازی Pretorian آن را به یک فانتزی تبدیل نمیکند و این بازی همچنان یک بازی استراتژیک تاریخی شناخته میشود.
فانتزی خود به گونههای زیادی تقسیمبندی میشود. منتقدین ادبی چهل و هفت گونه مختلف از آن را شناسایی و دستهبندی کردهاند که برخی از مهمترین آنها که بیشتر در دنیای بازی کاربرد دارند در اینجا آورده شده است.
فانتزی فاخر
فانتزی فاخر ( High Fantasy ) پرطرفدارترین سبک فانتزی است و همه بازیبازها آن را میشناسند. فانتزی فاخر معمولاً ماجراجوییهای یک قهرمان را دنبال میکند. این قهرمان در ابتدای داستان، شخصیتی ساده و ضعیف دارد ولی با گذشت زمان و مبارزه با دشمنان زیاد، تجربه کسب میکند و قدرتمند میشود. همین عامل باعث شده است که فانتزی فاخر به وفور به بازیهای ماجراجویی تک نفره تبدیل شود. در این بازیها، بازیباز بازی را با انجام مأموریتهای آسان آغاز میکند. او پس از قویتر شدن، به دنبال مأموریتهای سختتر میرود. مشهورترین مثال اینگونه فانتزی بدون شک دنیای وارکرافت است. داستان فانتزی فاخر معمولاً در جهانی بجز جهان ما شکل میگیرد.
به عنوان مثال فانتزی وارکرافت در سه دنیای موازی آزِرُس ( Azeroth )، درِینار ( Draenor ) و اَوتلند ( Outland ) اتفاق میافتد نه بر روی زمین. در بیشتر موارد قهرمان داستان به مبارزه با اهریمن برمیخیزد. هرچند که بازهایی هستند که در آن قهرمان داستان خود از نیروهای شر است. فانتزی فاخر قدیمیترین نوع ژانر فانتزی نیز هست و تاریخی هزاران ساله دارد. داستان King Arthur اولین نمونه از سبک فانتزی فاخر است و خود بنایان فانتزیهای دیگر شده است. به عنوان مثال در دنیای وارکرافت، آرتاس منتیل، یکی از شخصیتهای اصلی سه بازی عصر شورش ( Region of Chaos )، تاج و تخت یخی ( Frozen Throne ) و خشم لیچ کینگ ( Wrath of the Lich King ) برگرفته از داستان آرتور است، با این تفاوت که آرتاس شخصیتی اهریمن است.
یکی دیگر از بازیهای مشهور سبک فانتزی فاخر سهگانه ویچر است که آخرین قسمت آن به عنوان بهترین بازی سال ۲۰۱۵ نیز شناخته شد. فانتزی ویچر برگرفته از داستانهای شرق اروپا و لهستان است و نویسنده آن آقای آندره ساپکفسکی از نویسندگان مشهور لهستان است. در این بازی، بازیباز، نقش گرالت را به عهده میگیرد. گرالت از جمله شخصیتهایی است که میتواند تصمیمات شیطانی نیز بگیرد. او همواره در راه خیر مبارزه نمیکند. گرالت بیش از قهرمانان سایر بازیها به یک انسان واقعی شبیه است. او ناراحت میشود، می گرید، عاشق میشود و گاهی نیز تصمیمات اشتباه میگیرد و باید تاوان این اشتباهات را بدهد. هرچند، گرالت یک موجود افسانهای است، همین شباهتش به یک فرد عادی باعث شده است که او به یکی از محبوبترین قهرمانان بازیهای رایانهای تبدیل شود.
فانتزی حماسی
بدون شک مشهورترین فانتزی حماسی ( Epic Fantasy ) ارباب حلقهها است. فانتزی حماسی به جای یک قهرمان، دارای تعداد زیادی از آنها است. در ارباب حلقهها علاوه بر فرودو، گاندلف و آراگُرن و سایر قهرمانان اصلی داستان، خرده قهرمانهای زیادی مثل فاریمر ( Faramir ) و اِمُر ( Emor ) نیز نقشآفرینی میکنند. فانتزی حماسی معمولاً برای بزرگسالان نوشته میشود و برای کودکان مناسب نیست. در ارباب حلقهها فرهنگها و ملتهای افسانهای زیادی وجود دارد. به عنوان مثال اُرکها، کوتولهها، هابیتها، گابلینها و سایر نژادهای افسانهای و جادویی در این فانتزی نقشآفرینی میکنند.
زبانهای افسانهای نیز در این حماسه وجود دارند. زبان اِلفی ( Elvish ) موجود در ارباب حلقهها، اختراع خود آقای تالکین است و دارای قوانین دستوری و هزاران کلمه است و میلیونها نفر از طرفداران پر و پا قرص ارباب حلقهها در سرتاسر دنیا به این زبان تکلم میکنند. حیوانات جادویی نیز در این نوع حماسه به وفور یافت میشوند. عقابهای عظیمالجثه، نازگولها و وارگها، از جمله این موجودات هستند. معمولاً خدایان و یا فرشتگان در امور این دنیای افسانهای دخالت میکنند. جان تالکین که خود یک کاتولیک معتقد بود، داستانهای خلقت جهان در دین مسیحیت را بنیان آفرینش جهان ارباب حلقهها قرارداد.
در فانتزی سیلمارلیون ( The Silmarillion )، اولین اثر تالکین، ایلوواتار ( Eru Iluvatar ) یا همان خداوند، ابتدا Ainur یا فرشتگان را میآفریند و سپس به خلق جهان دست میزند؛ اما قدرتمندترین و داناترین آینور، بنام مِلکُر، از فرمان ایلوواتار سرپیچی کرده و به اهریمن یا Morgoth تبدیل میگردد. سارون، بزرگترین اهریمن موجود در ارباب حلقهها، تنها یکی از غلامان حلقه به گوش ملکر است و شیاطین قدرتمند دیگری مثل بالرُگها نیز در فانتزی تالکین وجود دارند که از پیروان ملکر هستند. در فانتزی حماسی نبردهای عظیمی میان نیروهای خیر و شر اتفاق میافتد. نبرد Helm’s Deep میان روهان و آیزنگارد و نبرد میناس تیریس میان گاندور، روهان و ارتش مردگان از یک سو و نیروهای موردور و میناس مورگول از سوی دیگر، از جمله نبردهای معروف ارباب حلقههاست.
مواردی مثل دخالت خدایان و فرشتگان، وجود قهرمانانی که برای بقای بشریت میجنگند و نبردهای بسیار وسیع باعث شدهاند تا این نوع فانتزی نام حماسی به خود بگیرد. همچنین شایان ذکر است که بنیانگذار فانتزی حماسی خود تالکین است و فانتزیهای بعدی، همه به گونهای از داستانهای او الگوبرداری شدهاند. برخی منتقدان ادبی اعتقاد دارند که فانتزی فاخر و حماسی یکی هستند و تفاوتی ندارند. هرچند که هردو سبک شباهت زیادی دارند و عناصر مشترک میان آنها زیاد است، به عنوان مثال ارباب حلقهها مثل فانتزی فاخر در جهانی دیگر رخ میدهد ولی بهتر است تا این دو نوع را برای دستهبندی بهتر بازهای رایانهای جدا کرد. فانتزی حماسی برخلاف فانتزی فاخر بیشتر در بازهای استراتژیک کاربرد دارد. پر انتظارترین بازی فانتزی استراتژیک وارهمر توتال وار است که تا اواخر سال آینده میلادی به بازار خواهد آمد. هرچند که گروههای زیادی به صورت خودش جوش بازهای قبلی سری توتال وار به فانتزی تبدیل کردهاند، مثل ارباب حلقهها Third Age Total War و بازی تاج و تخت Game of Thrones Total War این اولین باری خواهد بود که خود شرکت سگا Sega یک فانتزی جذاب را به بازی استراتژیک تبدیل میکند.
فانتزی سیاه یا ترسناک
طرفداران ژانر وحشت معمولاً هر بازی ترسناک را که اندکی درونمایه افسانهای داشته باشد، فانتزی سیاه مینامند؛ اما بهتر است که این تعریف را وارونه کرد و گفت که هر فانتزی که ترسناک نیز باشد، فانتزی تاریک است. میتوان علاوه بر ترسناک بودن، عنصر ناامیدی و سر خورگی موجود در فضای این ژانر را نیز نام برد. از مشهورترین بازهای ارائهشده در این ژانر در سالهای اخیر میتوان Bloodborne و Dark Souls را نام برد که هردو محصول شرکت ژاپنی FromSoftware هستند.
از ویژگیهای اصلی این دو بازی زیبا، همان ناامیدی و رخوت خاصی است که بازیباز پس از بازی کردن دچار آن میشود. باید به خاطر داشت که شرکتهای بزرگ بازیسازی همیشه بازیهایی نمیسازند که هیجانانگیز باشد و همچنین پایان شادی داشته باشد. گاهی اوقات این شرکتها بازهایی میسازند که پایان تلخی دارند و حس نخوت و سرخوردگی را به گیمر منتقل میکند. بازیبازها نیز از اینگونه بازیها استقبال میکنند زیرا به دنبال تنوع و تجربههای تازه هستند. اینگونه بازیها معمولاً طرفداران زیادی در کشورهای شرق آسیا مثل کره و ژاپن دارند.
فانتزی شهری
از دیگر ژانرهایی که در سالهای اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده است فانتزی شهری ( Urban Fantasy ) است. داستان فانتزی شهری معمولاً برخلاف ژانرهای پیشین بروی زمین و در محیطی شهری اتفاق میافتد. داستانهای این نوع از فانتزی، هیولاهایی مثل خون آشامها و گرگینها و ویژگیهای سایر ژانرها را وارد محیطی شهری میکند و در مقابل انسانها قرار میدهد. اینگونه داستانها به صورت گسترده وارد دنیای بازیهای رایانهای نشدهاند ولی تعداد زیادی از آنها به فیلمهای محبوبی تبدیل شدهاند. از جمله این فیلمها میتوان گرگ و میش( Twilight ) و کنستانتین را نام برد.
فانتزی فضایی
این ژانر همان فانتزی حماسی است که چندین هزار سال به آینده برده شده و نبردهای آن بجای رخ دادن در سرزمینی جادویی در سیارههای دوردست رخ میدهد. این ژانر تقریباً تمام ویژگیهای فانتزی حماسی را دارد. تمام نژادهای موجود در فانتزی حماسی مثل ارکها و کوتولهها و الفها و انسانها در آن موجودند. البته در این فانتزیها، الفها معمولاً با نامهایی مثل Eldar و یا Protoss نامیده میشوند. همچنین نبردهایی به وسعت چندین منظومه خورشیدی در آنها رخ میدهد و میلیونها نفر از سربازان خیر و شر در آن شرکت میکنند. از مشهورترین این بازیها میتوان WarHammer 40k محصول شرکت Games Workshop و استارکرافت محصول شرکت Blizzard را نام برد.
متأسفانه فانتزی در ایران تاریخی آنچنان طولانی ندارد و تنها در سالهای اخیر عدهای از نویسندگان دست به نوشتن چنین داستانهایی زدهاند. برخی از ویژگیهای فانتزی در شاهنامه وجود دارد، ولی شان شاهنامه بسیار بالاتر از ژانر فانتزی است و از نظر زیبایی و عظمت با بزرگترین حماسههای غربی رقابت میکند. باید به خاطر داشت که نویسندگان فانتزی در شرکتهای بزرگ به صورت گسترده داستانهای کشورهای مختلف را باهم ترکیب کرده و آثاری تازه خلق میکنند. به عنوان مثال، در داستان فانتزی ویچر به میزان زیادی از فرهنگ ایران باستان استفاده شده است. هیولاهایی با نامهای اهریمن و یا عفریت در این بازی وجود دارند و همچنین قدرتمندترین دین موجود در این بازی، دین آتش جاودان ( The Church of the Holy Fire ) است که برگرفته شده از دین زرتشت است. در وارهمر نیز گفته شده است که بیشتر سربازان امپراتوری انسانها از نژاد ساکنان فلات ایران هستند.
باید توجه داشت که عناصر یک فانتزی خوب مانند جادو، اهریمن و موجودات افسانهای میان تمام کشورها مشترکاند و نویسندگان ایرانی نیز میتوانند از داستانهای سایر کشورها قرض بگیرند. بازیسازان نیز میتوانند به همین روال از فانتزیهای نویسندگان خارجی برای ساخت بازی کمک بگیرند. این داستانها معمولاً به صورت مجانی بر روی اینترنت قرار داد هشدهاند تا همه بتوانند آنها را مطالعه کرده و لذت ببرند.
شرکت بلیزارد خود داستان استارکرافت را با جزییات کامل روی اینترنت قرار داده است. طرفداران بازی وارکرافت نیز تمامی رمانهای این بازی را با کیفیت مناسب در اختیار همگان گذاشتهاند. سایتهای طرفداران وارهمر هزاران مقاله و داستان را در اینترنت منتشر کردهاند و در یوتوب نیز میلیونها ویدئو مربوط به این بازیها وجود دارد. هرچند که اندکی تسلط به زبان انگلیسی برای استفاده از این منابع لازم است.
این مقاله با تلاش دوستان ما در مجله تخصصی بازینامه تهیه شده است و شما می توانید شماره های مختلف این مجله را در دریافت کنید.
ژانر فانتزی و
(image)
ژانر فانتزی و دنیای بازی
“به قلم علی زراعتپیشه”
جادوگران، اِلفها ( Elves )، اژدهاها و ترولها ( Trolls )؛ اینها موجوداتی هستند که دنیای فانتزی ( Fantasy ) را میسازند و داستانهای مشهوری چون ارباب حلقهها ( The Lord of the Rings ) اثر جان تالکین و آلیس در سرزمین عجایب ( Alice in Wonderland ) اثر لوییس کارل را به وجود میآورند. با این حال، شناسایی عناصر مشترک میان داستانهای فانتزی مختلف، بسیار آسانتر از یافتن تعبیر یا تعریفی مناسب برای این ژانر ادبی است. در عمل، به راحتی میتوان فانتزی را از سایر ژانرهای ادبی متمایز کرد. در دنیای فرهنگ و ادب، همگان آن را میشناسند و کتابفروشیها قفسههای خاصی را به آن اختصاص میدهند. در دنیای بازیهای رایانهای نیز هر بازیباز فرق میان ندای وظیفه و دیابلو را میداند؛ اما در تئوری، بیان دقیق اینکه چرا یک داستان یا بازی فانتزی است، کار آسانی نیست. همچنین بیان تفاوت میان فانتزی و ژانرهای ادبی دیگر، مثل ترسناک، علمی تخیلی و حماسی چالشبرانگیز است.
در ابتدا باید دانست فانتزی، سبکی چندرسانهای است. به این معنا که در هنر، سینما و همچنین بازیهای رایانهای کاربرد دارد. به عنوان مثال از روی سهگانه ارباب حلقهها تاکنون فیلمها و بازیهای بسیاری ساخته شده است. این داستان حتی به نقاشی و بازهای تختهای ( Board Games ) نیز تبدیل شده است. با این وجود عاملی که تمام این رسانهها را به هم مرتبط میکند، روایت افسانهای سبک فانتزی است. یک بازی که کوتولهای ( Dwarf ) با ریش بلند و تبر به دست را به تصویر میکشد، به سرعت دنیای فانتزی را به ذهن تماشاگر القا میکند زیرا روایت فانتزی از قبل ذهن بازیباز را با این موجود خیالی آشنا کرده و به او نشان داده است که دنیای فانتزی پر است از موجوداتی مثل دیوها، اِلفها و کوتولهها. همین موضوع باعث شده است تا صنعت بازیهای رایانهای تا حد زیادی انرژی خود را صرف ساخت بازیهای فانتزی کند و علاقهمندان این ژانر ادبی را به خود جلب نماید.
(image)
همان طور که گفته شد، فانتزی، روایتی افسانهای دارد و همین است که آن را از سبکهای غیر افسانهای جدا میکند. دقیقاً همین روایت افسانهای باعث میشود تا نتوان آن را از سایر سبکهای افسانهای مثل سبک علمی-تخیلی یا حماسی متمایز کرد. باید دانست که عواملی مثل موجودات افسانهای، جادو و نبرد میان خیر و شر باید به وفور در داستان یا بازی وجود داشته باشد تا بتوان آن را فانتزی نامید. اینها نباید بخش کوچکی از داستان را تشکیل دهند. به عنوان مثال وجود یک جادوگر در بازی Pretorian آن را به یک فانتزی تبدیل نمیکند و این بازی همچنان یک بازی استراتژیک تاریخی شناخته میشود.
فانتزی خود به گونههای زیادی تقسیمبندی میشود. منتقدین ادبی چهل و هفت گونه مختلف از آن را شناسایی و دستهبندی کردهاند که برخی از مهمترین آنها که بیشتر در دنیای بازی کاربرد دارند در اینجا آورده شده است.
(image)
فانتزی فاخر
فانتزی فاخر ( High Fantasy ) پرطرفدارترین سبک فانتزی است و همه بازیبازها آن را میشناسند. فانتزی فاخر معمولاً ماجراجوییهای یک قهرمان را دنبال میکند. این قهرمان در ابتدای داستان، شخصیتی ساده و ضعیف دارد ولی با گذشت زمان و مبارزه با دشمنان زیاد، تجربه کسب میکند و قدرتمند میشود. همین عامل باعث شده است که فانتزی فاخر به وفور به بازیهای ماجراجویی تک نفره تبدیل شود. در این بازیها، بازیباز بازی را با انجام مأموریتهای آسان آغاز میکند. او پس از قویتر شدن، به دنبال مأموریتهای سختتر میرود. مشهورترین مثال اینگونه فانتزی بدون شک دنیای وارکرافت است. داستان فانتزی فاخر معمولاً در جهانی بجز جهان ما شکل میگیرد.
به عنوان مثال فانتزی وارکرافت در سه دنیای موازی آزِرُس ( Azeroth )، درِینار ( Draenor ) و اَوتلند ( Outland ) اتفاق میافتد نه بر روی زمین. در بیشتر موارد قهرمان داستان به مبارزه با اهریمن برمیخیزد. هرچند که بازهایی هستند که در آن قهرمان داستان خود از نیروهای شر است. فانتزی فاخر قدیمیترین نوع ژانر فانتزی نیز هست و تاریخی هزاران ساله دارد. داستان King Arthur اولین نمونه از سبک فانتزی فاخر است و خود بنایان فانتزیهای دیگر شده است. به عنوان مثال در دنیای وارکرافت، آرتاس منتیل، یکی از شخصیتهای اصلی سه بازی عصر شورش ( Region of Chaos )، تاج و تخت یخی ( Frozen Throne ) و خشم لیچ کینگ ( Wrath of the Lich King ) برگرفته از داستان آرتور است، با این تفاوت که آرتاس شخصیتی اهریمن است.
یکی دیگر از بازیهای مشهور سبک فانتزی فاخر سهگانه ویچر است که آخرین قسمت آن به عنوان بهترین بازی سال ۲۰۱۵ نیز شناخته شد. فانتزی ویچر برگرفته از داستانهای شرق اروپا و لهستان است و نویسنده آن آقای آندره ساپکفسکی از نویسندگان مشهور لهستان است. در این بازی، بازیباز، نقش گرالت را به عهده میگیرد. گرالت از جمله شخصیتهایی است که میتواند تصمیمات شیطانی نیز بگیرد. او همواره در راه خیر مبارزه نمیکند. گرالت بیش از قهرمانان سایر بازیها به یک انسان واقعی شبیه است. او ناراحت میشود، می گرید، عاشق میشود و گاهی نیز تصمیمات اشتباه میگیرد و باید تاوان این اشتباهات را بدهد. هرچند، گرالت یک موجود افسانهای است، همین شباهتش به یک فرد عادی باعث شده است که او به یکی از محبوبترین قهرمانان بازیهای رایانهای تبدیل شود.
(image)
فانتزی حماسی
بدون شک مشهورترین فانتزی حماسی ( Epic Fantasy ) ارباب حلقهها است. فانتزی حماسی به جای یک قهرمان، دارای تعداد زیادی از آنها است. در ارباب حلقهها علاوه بر فرودو، گاندلف و آراگُرن و سایر قهرمانان اصلی داستان، خرده قهرمانهای زیادی مثل فاریمر ( Faramir ) و اِمُر ( Emor ) نیز نقشآفرینی میکنند. فانتزی حماسی معمولاً برای بزرگسالان نوشته میشود و برای کودکان مناسب نیست. در ارباب حلقهها فرهنگها و ملتهای افسانهای زیادی وجود دارد. به عنوان مثال اُرکها، کوتولهها، هابیتها، گابلینها و سایر نژادهای افسانهای و جادویی در این فانتزی نقشآفرینی میکنند.
زبانهای افسانهای نیز در این حماسه وجود دارند. زبان اِلفی ( Elvish ) موجود در ارباب حلقهها، اختراع خود آقای تالکین است و دارای قوانین دستوری و هزاران کلمه است و میلیونها نفر از طرفداران پر و پا قرص ارباب حلقهها در سرتاسر دنیا به این زبان تکلم میکنند. حیوانات جادویی نیز در این نوع حماسه به وفور یافت میشوند. عقابهای عظیمالجثه، نازگولها و وارگها، از جمله این موجودات هستند. معمولاً خدایان و یا فرشتگان در امور این دنیای افسانهای دخالت میکنند. جان تالکین که خود یک کاتولیک معتقد بود، داستانهای خلقت جهان در دین مسیحیت را بنیان آفرینش جهان ارباب حلقهها قرارداد.
(image)
در فانتزی سیلمارلیون ( The Silmarillion )، اولین اثر تالکین، ایلوواتار ( Eru Iluvatar ) یا همان خداوند، ابتدا Ainur یا فرشتگان را میآفریند و سپس به خلق جهان دست میزند؛ اما قدرتمندترین و داناترین آینور، بنام مِلکُر، از فرمان ایلوواتار سرپیچی کرده و به اهریمن یا Morgoth تبدیل میگردد. سارون، بزرگترین اهریمن موجود در ارباب حلقهها، تنها یکی از غلامان حلقه به گوش ملکر است و شیاطین قدرتمند دیگری مثل بالرُگها نیز در فانتزی تالکین وجود دارند که از پیروان ملکر هستند. در فانتزی حماسی نبردهای عظیمی میان نیروهای خیر و شر اتفاق میافتد. نبرد Helm’s Deep میان روهان و آیزنگارد و نبرد میناس تیریس میان گاندور، روهان و ارتش مردگان از یک سو و نیروهای موردور و میناس مورگول از سوی دیگر، از جمله نبردهای معروف ارباب حلقههاست.
مواردی مثل دخالت خدایان و فرشتگان، وجود قهرمانانی که برای بقای بشریت میجنگند و نبردهای بسیار وسیع باعث شدهاند تا این نوع فانتزی نام حماسی به خود بگیرد. همچنین شایان ذکر است که بنیانگذار فانتزی حماسی خود تالکین است و فانتزیهای بعدی، همه به گونهای از داستانهای او الگوبرداری شدهاند. برخی منتقدان ادبی اعتقاد دارند که فانتزی فاخر و حماسی یکی هستند و تفاوتی ندارند. هرچند که هردو سبک شباهت زیادی دارند و عناصر مشترک میان آنها زیاد است، به عنوان مثال ارباب حلقهها مثل فانتزی فاخر در جهانی دیگر رخ میدهد ولی بهتر است تا این دو نوع را برای دستهبندی بهتر بازهای رایانهای جدا کرد. فانتزی حماسی برخلاف فانتزی فاخر بیشتر در بازهای استراتژیک کاربرد دارد. پر انتظارترین بازی فانتزی استراتژیک وارهمر توتال وار است که تا اواخر سال آینده میلادی به بازار خواهد آمد. هرچند که گروههای زیادی به صورت خودش جوش بازهای قبلی سری توتال وار به فانتزی تبدیل کردهاند، مثل ارباب حلقهها Third Age Total War و بازی تاج و تخت Game of Thrones Total War این اولین باری خواهد بود که خود شرکت سگا Sega یک فانتزی جذاب را به بازی استراتژیک تبدیل میکند.
(image)
فانتزی سیاه یا ترسناک
طرفداران ژانر وحشت معمولاً هر بازی ترسناک را که اندکی درونمایه افسانهای داشته باشد، فانتزی سیاه مینامند؛ اما بهتر است که این تعریف را وارونه کرد و گفت که هر فانتزی که ترسناک نیز باشد، فانتزی تاریک است. میتوان علاوه بر ترسناک بودن، عنصر ناامیدی و سر خورگی موجود در فضای این ژانر را نیز نام برد. از مشهورترین بازهای ارائهشده در این ژانر در سالهای اخیر میتوان Bloodborne و Dark Souls را نام برد که هردو محصول شرکت ژاپنی FromSoftware هستند.
از ویژگیهای اصلی این دو بازی زیبا، همان ناامیدی و رخوت خاصی است که بازیباز پس از بازی کردن دچار آن میشود. باید به خاطر داشت که شرکتهای بزرگ بازیسازی همیشه بازیهایی نمیسازند که هیجانانگیز باشد و همچنین پایان شادی داشته باشد. گاهی اوقات این شرکتها بازهایی میسازند که پایان تلخی دارند و حس نخوت و سرخوردگی را به گیمر منتقل میکند. بازیبازها نیز از اینگونه بازیها استقبال میکنند زیرا به دنبال تنوع و تجربههای تازه هستند. اینگونه بازیها معمولاً طرفداران زیادی در کشورهای شرق آسیا مثل کره و ژاپن دارند.
(image)
فانتزی شهری
از دیگر ژانرهایی که در سالهای اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده است فانتزی شهری ( Urban Fantasy ) است. داستان فانتزی شهری معمولاً برخلاف ژانرهای پیشین بروی زمین و در محیطی شهری اتفاق میافتد. داستانهای این نوع از فانتزی، هیولاهایی مثل خون آشامها و گرگینها و ویژگیهای سایر ژانرها را وارد محیطی شهری میکند و در مقابل انسانها قرار میدهد. اینگونه داستانها به صورت گسترده وارد دنیای بازیهای رایانهای نشدهاند ولی تعداد زیادی از آنها به فیلمهای محبوبی تبدیل شدهاند. از جمله این فیلمها میتوان گرگ و میش( Twilight ) و کنستانتین را نام برد.
(image)
فانتزی فضایی
این ژانر همان فانتزی حماسی است که چندین هزار سال به آینده برده شده و نبردهای آن بجای رخ دادن در سرزمینی جادویی در سیارههای دوردست رخ میدهد. این ژانر تقریباً تمام ویژگیهای فانتزی حماسی را دارد. تمام نژادهای موجود در فانتزی حماسی مثل ارکها و کوتولهها و الفها و انسانها در آن موجودند. البته در این فانتزیها، الفها معمولاً با نامهایی مثل Eldar و یا Protoss نامیده میشوند. همچنین نبردهایی به وسعت چندین منظومه خورشیدی در آنها رخ میدهد و میلیونها نفر از سربازان خیر و شر در آن شرکت میکنند. از مشهورترین این بازیها میتوان WarHammer 40k محصول شرکت Games Workshop و استارکرافت محصول شرکت Blizzard را نام برد.
متأسفانه فانتزی در ایران تاریخی آنچنان طولانی ندارد و تنها در سالهای اخیر عدهای از نویسندگان دست به نوشتن چنین داستانهایی زدهاند. برخی از ویژگیهای فانتزی در شاهنامه وجود دارد، ولی شان شاهنامه بسیار بالاتر از ژانر فانتزی است و از نظر زیبایی و عظمت با بزرگترین حماسههای غربی رقابت میکند. باید به خاطر داشت که نویسندگان فانتزی در شرکتهای بزرگ به صورت گسترده داستانهای کشورهای مختلف را باهم ترکیب کرده و آثاری تازه خلق میکنند. به عنوان مثال، در داستان فانتزی ویچر به میزان زیادی از فرهنگ ایران باستان استفاده شده است. هیولاهایی با نامهای اهریمن و یا عفریت در این بازی وجود دارند و همچنین قدرتمندترین دین موجود در این بازی، دین آتش جاودان ( The Church of the Holy Fire ) است که برگرفته شده از دین زرتشت است. در وارهمر نیز گفته شده است که بیشتر سربازان امپراتوری انسانها از نژاد ساکنان فلات ایران هستند.
(image)
باید توجه داشت که عناصر یک فانتزی خوب مانند جادو، اهریمن و موجودات افسانهای میان تمام کشورها مشترکاند و نویسندگان ایرانی نیز میتوانند از داستانهای سایر کشورها قرض بگیرند. بازیسازان نیز میتوانند به همین روال از فانتزیهای نویسندگان خارجی برای ساخت بازی کمک بگیرند. این داستانها معمولاً به صورت مجانی بر روی اینترنت قرار داد هشدهاند تا همه بتوانند آنها را مطالعه کرده و لذت ببرند.
شرکت بلیزارد خود داستان استارکرافت را با جزییات کامل روی اینترنت قرار داده است. طرفداران بازی وارکرافت نیز تمامی رمانهای این بازی را با کیفیت مناسب در اختیار همگان گذاشتهاند. سایتهای طرفداران وارهمر هزاران مقاله و داستان را در اینترنت منتشر کردهاند و در یوتوب نیز میلیونها ویدئو مربوط به این بازیها وجود دارد. هرچند که اندکی تسلط به زبان انگلیسی برای استفاده از این منابع لازم است.
این مقاله با تلاش دوستان ما در مجله تخصصی بازینامه تهیه شده است و شما می توانید شماره های مختلف این مجله را در دریافت کنید.
ژانر فانتزی و
آخرین دیدگاهها